شفاف‌سازی عملکرد سامانه رهتاب در حوزه توزیع مرغ گرم
- مرغ اصفهان
- سامانه رهتاب
- هوشمندسازی معاملات مرغ
- خرید مرغ
- مرغ فروشان اصفهان
- سامانه تنظیم بازار
- توزیع عادلانه مرغ
در چند وقت اخیر در محافل مختلف صحبت‌هایی در مورد نحوه عملکرد سامانه رهتاب در حوزه توزیع گوشت مرغ از طرف اهالی صنعت مرغ مطرح شده که عمدتاً حاصل از سوالات و ابهاماتی است که در ذهن ایشان شکل گرفته و پاسخ صحیح و معتبری برای آن‌ها وجود نداشته است. نمونه‌ای از این اظهارات در خصوص فرایند تصمیم‌گیری و قانون‌گذاری در شرایط مختلف بازار از جمله شرایط کمبود و بیشبود عرضه نسبت به تقاضا بوده است. سوالاتی از قبیل اینکه:
- 1- قیمت‌گذاری در زنجیره تامین مرغ گوشتی چگونه انجام می‌شود؟
- 2- آیا سامانه بر روی افزایش یا کاهش میزان تولید مرغ استان تاثیرگذار است؟
- 3- چرا در زمان کمبود بار، سهمیه خرید برخی واحدهای صنفی کاهش می‌یابد؟
- 4- آیا خرید واحدهای صنفی از کشتارگاه‌ها از طریق سامانه، به حساب دیگری واریز می‌شود؟
- 5- کاهش یا افزایش میزان سفارشات واحدهای صنفی، در زمان نهایی کردن خرید به چه علت اتفاق می‌افتد؟
پیرو این ابهامات و دیگر سوالاتی که در ذهن عوامل صنعت مرغ علی الخصوص مرغ فروشان وجود دارد، گزارش تحلیل جامعی در مورد نقش سامانه رهتاب و نحوه اتخاذ تصمیمات و قانون‌گذاری در سطح استان ارائه داده می‌شود. در همین راستا در گزارش پیش‌رو، ابتدا چگونگی مدیریت بازارهای مرغ گوشتی در بستر سامانه و سپس قوانین وضع‌شده در پایانه فروش مرغ گرم توسط سازمان‌های نظارتی و قابلیت‌ها و ابزارهای سامانه رهتاب جهت مدیریت توزیع گوشت مرغ توضیح داده می‌شود.
چگونگی مدیریت بازارهای مرغ گوشتی در بستر سامانه
در شرایط مختلف بازار از جمله تغییرات قیمت گوشت مرغ، کمبود و بیشبود عرضه و .. می‌بایست با وضع یک سری قوانین تنظیمی از ایجاد آشفتگی و نابسامانی در بازار جلوگیری کرد که این قوانین در سطح استان توسط کارگروه تنظیم بازار و متعاقباً دستگاه‌های دولتی مجری، مشخص می‌شود. در این میان سامانه رهتاب، به عنوان شبکه رسمی توزیع مرغ زنده و گوشت مرغ استان اصفهان، طبیعتاً نقشی در حجم تولید مرغ زنده و گوشت مرغ استان ندارد و این موضوع به عوامل مختلفی نظیر میزان جوجه‌ریزی، قیمت خوراک و نهاده و جذابیت تولید از نظر تولیدکنندگان بستگی دارد. سامانه رهتاب، تلاش می‌کند قوانین وضع‌شده را در پایانه‌های الکترونیکی خرید و فروش خود به نحو احسن اجرایی کرده و در راستای بهبود وضعیت مدیریت بازار و سهولت کار عوامل مختلف صنعت از جمله ناظران، مرغداران، صنایع تبدیلی، توزیع‌کنندگان و فروشندگان گام بردارد.
در همین زمینه، برخی از مهم‌ترین قوانین وضع‌شده مربوط به شرایطی است که بازار مرغ، دچار نوسانات تولید و تغییرات عرضه و تقاضا در بازار می‌شود. در این برهه‌های زمانی، با اعمال برخی محدودیت‌ها تلاش می‌شود توزیع عادلانه بارها در سطح استان انجام شده و کلیه مرغ‌فروشان شانس ادامه فعالیت خود در زمان‌های بحران را داشته باشند.
در بخش بعد به‌طور مفصل در مورد قوانین وضع‌شده در بازار مرغ علی‌الخصوص در لایه خرده‌فروشی و توزیع گوشت مرغ و سیاست‌های مرتبط با هر یک از آن‌ها صحبت خواهیم کرد.
نحوه عملکرد پایانه الکترونیکی گوشت مرغ
نحوه سهمیه‌بندی
اداره جهاد کشاورزی یا اتحادیه خرده‌فروشان هر شهرستان، مقدار متوسط و سقف سهمیه واحدهای صنفی را بر اساس موقعیت جغرافیایی، ظرفیت فروش و دیگر شاخص‌های عملکردی تعیین می‌کند. بر این اساس، میزان دسترسی آن‌ها برای خرید از کشتارگاه تامین‌کننده مشخص شده و در سامانه اعمال می‌شود.
عدد متوسط سهمیه همان متوسط مقداری است که واحد صنفی در شرایط ایده‌آل بازار دریافت می‌کرده و به صورت درصدی محاسبه می‌شود. همچنین سقف سهمیه نیز همان ظرفیت پذیرندگان برای خرید بار است. مشخص است که چون سهمیه به صورت درصدی مشخص می‌شود، بنابراین میزان مجاز سفارش‌گذاری واحدهای صنفی به مقدار عرضه روزانه گوشت توسط کشتارگاه‌ها بستگی دارد.
سهمیه‌بندی در شرایط بحران بازار مرغ
1- شرایط کمبود
با توجه به کم بودن بارهای عرضه شده توسط کشتارگاه‌ها، و برای اینکه تعداد بیشتری از واحدهای صنفی بتوانند از کشتارگاه خرید کنند، ابتدا حداقل مقدار قابل تحویل هر کشتارگاه برای هر واحد صنفی کنار گذاشته می‌شود و سپس بارهای باقیمانده به سهمیه خرید ایشان اضافه می‌شود.
در این شرایط، اگر میزان تولید کشتارگاه در یک روز به اندازه‌ای نباشد که مقدار حداقل سفارش‌گذاری مشتریانش را تامین کند، در نتیجه مشتریانی که زودتر در سامانه سفارش‌گذاری می‌کنند، امکان خرید را خواهند داشت و به مابقی باری نخواهد رسید. در این مورد به دلیل اینکه سامانه نقشی در میزان تولید کشتارگاه‌ها ندارد، طبیعتاً خریداران می‌بایست نسبت به حضور به موقع در سامانه اقدام کنند.
2- شرایط بیشبود
به دلیل عرضه بالای بار توسط کشتارگاه‌ها، سفارش‌گذاری در یک مرحله و تا سقف ظرفیتی مشخص‌شده از سمت سازمان جهاد کشاورزی هر شهرستان امکان‌پذیر خواهد بود.
نحوه قیمت‌گذاری در بازار مرغ استان اصفهان
قیمت‌گذاری مرغ زنده توسط سازمان‌های نظارتی استان و با توجه به عوامل مختلفی نظیر قیمت استان‌های اطراف مشخص می‌شود. پس از قیمت‌گذاری مرغ زنده، قیمت گوشت مرغ طبق فرمول تعیین شده از سمت ناظران استان محاسبه می‌گردد.
قوانین وضع شده در پایانه فروش گوشت مرغ توسط سازمان‌های نظارتی
1- تعیین سقف قابل خرید انتسابی
در زمان کمبود بار، برای اینکه به بیشترین تعداد ممکن از واحدهای صنفی، بار برسد پس از مشخص شدن کل بارهای عرضه شده کشتارگاه‌ها در پایانه برای گوشت خانوار، یک سقف مشخص برای خرید واحدهای صنفی درنظر گرفته می‌شود.
2- رتبه‌بندی واحدهای صنفی
یکی از فاکتورهای مهمی که می‌توان جهت رتبه‌بندی واحدهای صنفی درنظر گرفت، نرخ فعالیت و نرخ وفاداری ایشان (میزان جذب سهمیه از محل تولیدات استان) «در دوران فراوانی» است. به این منظور، پذیرندگانی که در دسته «ممتاز» قرار می‌گیرند، نسبت به پذیرندگان «عادی» در دوران کمبود امتیازاتی در میزان قابل سفارش‌گذاری دریافت می‌کنند.
3- محدودیت انتخاب تعداد فروشندگان در هر روز
واحدهای صنفی به علت ظرفیت و میزان فروشی که دارند ممکن است از چندین کشتارگاه دسترسی خرید داشته باشند. در شرایط ایده‌آل یا فراوانی در بازار، امکان خرید از همه کشتارگاه‌های تامین کننده ایشان آزاد است؛ اما در شرایط کمبود، برای اینکه به بیشترین تعداد ممکن از واحدهای صنفی، بار برسد محدودیتی جهت خرید آن‌ها با نظر سازمان‌های قانون‌گذار ایجاد می‌شود.
4- لزوم پرداخت مبلغ فاکتور از طریق درگاه الکترونیکی سامانه
به منظور نقدی‌سازی معاملات و همچنین نظارت بر قیمت توزیع کالا و جلوگیری از تخلفات گران‌فروشی، مبلغ فاکتور خرید از طریق درگاه الکترونیکی سامانه پرداخت می‌شود. این مبالغ به هیچ عنوان وارد حساب رهتاب نشده و مستقیماً از طریق درگاه به حساب فروشندگان تسهیم می‌شود.
5- ضرورت اتصال و فعال بودن خریداران در سامانه جامع تجارت
به دلیل ضرورت ثبت اطلاعات در سامانه جامع تجارت و سامانه جامع انبار‌ها از سوی دولت، سامانه رهتاب این امکان را فراهم آورد که به صورت خودکار به سامانه جامع تجارت متصل شود. به این ترتیب مقادیر دریافتی خریداران در این سامانه را به صورت خودکار وارد کرده و در صورت اعلام وصول، بارهای دریافتی را در سامانه جامع تجارت نیز به صورت خودکار ثبت می‌نماید. در همین راستا طبق ابلاغیه سازمان جهاد کشاورزی، فروشگاه‌هایی که به سامانه جامع تجارت متصل نیستند و یا کد نقش فعال ندارند، دسترسی سفارش‌گذاری نخواهند داشت.
ویژگی‌ها و امکانات سامانه جهت مدیریت توزیع گوشت مرغ
1- امکان شیفت‌بندی خریداران بر اساس تقویم هفتگی
یکی از امکانات سامانه که در راستای مدیریت بهتر بازار در زمان کمبود در اختیار کشتارگاه‌ها قرار گرفته، امکان مشخص کردن دسترسی سفارش‌گذاری برای واحدهای صنفی در روزهای مشخصی از هفته است. به این ترتیب تعدادی از مشتریان در روزهای زوج و مابقی در روزهای فرد سفارش‌گذاری انجام می‌دهند؛ این کار باعث می‌شود در دوره‌های کمبود شدید بار، حداقل یک روز در میان، بار مورد نیاز واحدهای صنفی به میزان قابل قبولی تامین شود.
2- تغییر میزان سفارش به نسبت میزان تولید کشتارگاه
از آنجایی که میزان بار عرضه شده در پایانه گوشت مرغ بر اساس مرغ زنده سفارش‌گذاری شده و به صورت تخمینی عرضه می‌شود و مقدار دقیق گوشت استحصالی بعد از فرآیند کشتار در کشتارگاه مشخص می‌شود، کشتارگاه مقدار دقیق تولیدی خود را «پس از کشتار» در سامانه وارد می‌کند. بنابراین در صورتی که تولید کشتارگاه بیش از مقدار سفارش‌گذاری واحدهای صنفی باشد، کشتارگاه مقادیر سفارشات تایید شده خریداران را در سامانه افزایش می‌دهد و در صورت کمتر بودن بار تولیدی، مقادیر سفارشات را بر‌اساس سهم سفارش‌گذاری کم می‌کند.
3- اعلام وصول واحدهای صنفی
پس از اتمام توزیع و تحویل بار به خریداران، هر یک از واحدهای صنفی مقدار دقیق بار تحویل شده در سامانه را ثبت نموده و تا مقدار باقی مانده مبلغ فاکتور خرید را بر اساس مقدار دقیق تحویل شده پرداخت کنند.
بدین ترتیب مشخص شد که در حوزه مدیریت بازار مرغ، یک سری قوانین توسط ناظران بازار وضع شده که هدف از آن‌ها ساماندهی بازار، توزیع عادلانه و ارزش‌آفرینی برای کلیه عوامل تولید، تبدیل و توزیع مرغ استان است. در این بین سامانه رهتاب نیز با دارا بودن یک سری ویژگی‌ها و امکانات مشخص در راستای پیاده‌سازی هوشمند این قوانین و راهکارها تلاش می‌کند و هدف اصلی آن ساماندهی، شفاف‌سازی و جلوگیری از پایمال شدن حقوق عوامل صنعت و همچنین ارزش‌آفرینی پیوسته برای ایشان نظیر حذف واسطه‌های غیرضروری، نقدسازی معاملات، راحتی پرداخت، و بهبود مستمر امکانات سامانه است.
