سامانه رهتاب؛ حلقه مفقوده معاملات بازار مرغ گوشتی
- سامانه رهتاب
- هوشمندسازی معاملات مرغ
- بازار مرغ اصفهان
- رهتاب اصفهان
1- تعریف اصطلاح از تولید به مصرف (From Factory To Consumer)
بازار سنتی مرغ گوشتی ایران (جوجه یک‌روزه، مرغدار، کشتارگاه، توزیع‌کننده، مغازه‌دار، مصرف‌کننده) به واسطه نبود نظارت و یک سامانه متمرکز، همواره با مشکلات متعددی روبه‌رو بوده، که از مهم‌ترین این مشکلات تشکیل حلقه‌های واسطه‌گری بوده‌است.
این حلقه‌های بی‌شمار واسطه‌گری، از تولید به مصرف باعث عدم شفافیت و عدم نظارت بر بازار و همچنین افزایش قیمت تمام شده مرغ می‌شوند. با وجود افزایش قیمت، رکن‌های اساسی زنجیره تولید، از شرایط ناراضی بوده و واسطه‌ها بیشترین استفاده را از نبود سامانه و نظارت می‌برند.
در بازار سنتی مرغ گوشتی، همواره با مشکلات گسترده‌ای روبه رو بوده‌ایم که شامل:
- 1- عدم کنترل میزان تولید و مصرف
- 2- واسطه‌گری شدید
- 3- نبود آمار دقیق یا آمارهایی با درصد خطا بسیار بالا و غیر قابل اتکا
- 4- زمان بر بودن فروش مرغ زنده
- 5- هزینه‌بر بودن فروش مرغ زنده
- 6- سود پائین مرغدار ← کاهش تمایل به جوجه ریزی ← افزایش قیمت مرغ
- 7- وجود باگ‌های بسیار در زنجیره تولید گوشت مرغ به عنوان مثال:
- - دریافت نهاده دولتی توسط مرغدار و عدم تحویل گوشت به قیمت دولتی
- - دریافت گوشت به قیمت مصوب توسط کشتارگاه و عدم تحویل گوشت به قیمت مصوب به توزیع کننده
- - دریافت گوشت به قیمت مصوب توسط توزیع‌کننده و عدم تحویل گوشت به قیمت مصوب به مصرف‌کننده
- 8- وجود اختلافات مالی گسترده در زنجیره پرورش مرغ گوشتی
- 9- آسیب شدید به مرغدار در زمینه وصول مطالبات فروش مرغ زنده
- 10- نبود جریان اطلاعات از میزان پرورش مرغ گوشتی
- 11- وجود اختلافات قیمت مرغ زنده در شهرستان‌های دورتر و پایمال شدن حق تعداد زیادی از مرغداران
- 12- نگرانی مرغداران در خصوص فروش مرغ خود در بازارهای ضعیف
- 13- نبود آگاهی در مورد معادلات به علت نداشتن اطلاعات از فروش روزهای قبل و میزان اعلام بار در روزهای آینده؛ به بیانی ساده‌تر، در ابتدای روز مرغداران هیچ اطلاعات و آگاهی در زمینه اعلام بار ندارند.
و بسیاری از موارد دیگر . . . .
1-1 واسطه‌گری چیست؟
واسطه‌ها، گروهی از شرکت‌ها و افراد هستند که کالا یا خدمت را از تولیدکننده به مشتری و مصرف‌کننده نهایی انتقال می‌دهند. در اقتصادهای جهان سوم، به دلیل نبودن سامانه‌های متمرکز، واسطه‌ها نقش پررنگی را در اقتصاد ایفا می‌کنند. نکته بسیار جالب در چنین اقتصادهایی اصطلاح «واسطه به واسطه» است؛ به این معنی که تولیدکنندگان محصولات خود را به واسطه فروخته و شخص واسط، ممکن است این محصولات را به واسطه دیگری بفروشد و این چرخه تا زمان رسیدن محصول به دست مصرف‌کننده نهایی بارها تکرار شود.
اقتصاد واسطه‌گری، یک نوع اقتصاد مالی است که تولیدکننده و مصرف‌کننده نقش تعیین‌کننده در آن ندارند. لذا دولت هر اقدامی انجام دهد کارکرد موردنظر سیاست‌های پولی تامین نخواهد شد و در نتیجه شاهد تورم هزینه برای تولیدکننده و مصرف‌کننده خواهیم بود.
2-1 دلیل اصلی تورم در اقتصاد واسطه‌گری چیست؟
دلیل اصلی آن این است که اشخاص و شرکت‌های واسطه‌گر، فقط و فقط منافع خود را اصل قرار می‌دهند و در نتیجه:
- 1- تولیدکننده انگیزه برای تولید با کیفیت ندارد و محصول نهایی قابل رقابت نیست.
- 2- با کاهش کیفیت محصول نهایی، مصرف‌کننده نهایی تاثیر منفی خواهید دید.
3-1 نمونه‌ای از واسطه‌گری در بازار مرغ
همانطور که در شکل بالا مشاهده می‌کنید، در حالت عادی برای رسیدن بار مرغ زنده به کشتارگاه، به صورت میانگین بار مرغدار 4 مرحله بین واسطه‌ها جا‌به‌جا می‌شود که ممکن است این عدد تا 7 نیز افزایش پیدا کند و در بهترین حالت طی 3 مرحله به دست کشتارگاه برسد.
این جابه‌جایی مرغ زنده بین واسطه‌ها باعث بالا رفتن قیمت مرغ زنده شده و در نتیجه، افزایش قیمت مرغ برای مصرف‌کننده را به همراه دارد؛ در حالی که سودی برای تولیدکننده نیز نخواهد‌داشت.
در این حالت فرآیند بارگیری مرغ زنده از مرغداری تا کشتارگاه، فرآیندی زمان‌بر، هزینه‌بر و فرسایشی است، که هزینه‌های این فرآیند از مرغدار و مصرف‌کننده نهایی گرفته می‌شود. این سیستم واسطه‌گری در سایر سطوح معادلات مرغ، نظیر جوجه یک روزه، مرغ کشتار و . . . نیز جریان دارد. این سیستم کاملاً غیرشفاف بوده، و جریان اطلاعاتی و آماری دقیقی درباره این معادلات در دسترس نیست.
2- جریان اطلاعات (داده)
نمودار جریان داده یا DFD (Data-Flow-Diagram) یکی از مدرن‌ترین روش‌های بررسی و آنالیز داده‌ها در سیستم‌های مختلف اقتصادی در کشورهای پیشرفته می‌باشد. استفاده از DFD طرحی بسیار هزینه‌بر و نیازمند مهارت بالا در طراحی و اجرا می‌باشد.
1-2 نمودار جریان داده چیست؟
نمودار جریان داده، جریان اطلاعات مربوط به هر فرآیند یا سیستم را ترسیم می‌کند که شامل ورودی، خروجی، نقاط ذخیره‌سازی و مسیرهای بین هر مقصد است.
این ابزار مدیریت و کنترل داده، روش اجرای بسیار پیچیده‌ای دارد و نیازمند افراد متخصص در زمینه صنعت، اقتصاد، مالی، مهندسی نرم‌افزار و برنامه‌نویسی دارد. این نمودار دارای سه نوع ساده، سطحی و چندسطحی است.
همانطور که در شکل قبل مشاهده نمودید، شروع و پایان و چرخه جریان داده صنعت مرغ گوشتی به شکل خلاصه بیان شد. حالا می‌خواهیم به صورت تخصصی‌تر به این موضوع بپردازیم. به‌عنوان نمونه، به بررسی جریان در مرغ کشتار و قطعه‌بندی می‌پردازیم.
با اجرای یک سیستم هوشمند می‌توان به بانک اطلاعاتی گسترده و دقیقی درباره صنعت مرغ گوشتی دست یابیم. بانک اطلاعاتی که در تصمیم‌گیری افراد فعال در این صنعت و حتی افراد خارج این صنعت تاثیر بسیاری داشته باشد.
با شفافیت و داده‌کاوی در این صنعت به مزایای بسیاری دست خواهیم یافت که عبارتند‌از:
- - پیش‌بینی تولید مرغ به تناسب ماه‌های مختلف سال و تعطیلات
- - پیش‌بینی تامین نهاده به تناسب ماه‌های مختلف سال
- - پیش‌بینی خرید مرغ مازاد و انجماد
- - پیش‌بینی عرضه مرغ منجمد به بازار
- - پیش‌بینی تامین سرمایه در انواع واحدها
- - کنترل کیفیت در سطوح مختلف زنجیره تولید گوشت مرغ
- - ارائه گزارش به مدیران جهاد، دامپزشکی، تعزیرات، وزارت صمت و . . .
- - کنترل تولید مرغ بر اساس نهاده دریافتی
- - سیستم مدیریت مالی بسیار قدرتمند جهت جلوگیری از پایمال شدن حق افراد فعال در این صنف
- - رسیدن مرغ به دست مصرف‌کننده واقعی
- - و مزایای متعدد دیگر...
3- آشنایی با سامانه مدیریت هوشمند
تعریف سامانه یا سیستم
به‌طور کلی سامانه یا سیستم مجموعه‌ای است منظم و هماهنگ و پیوسته که برای رسیدن به اهدافی خاص فعالیت می‌کند.
4- رهتاب، اولین سیستم‌سازی در بازار مرغ ایران
سیستم‌سازی در بازار مرغ (که مدیریت آن هنوز نیز به شکل دستی صورت می‌گیرد) به گفته بسیاری از کارشناسان کاری بسیار دشوار و در مواردی غیر قابل اجرا است؛ یکی از علت‌هایی که این امر را دشوار ساخته، وجود حلقه‌های بی‌شمار واسطه‌گر در بازار مرغ است.
بازار مرغ استان اصفهان قبل از ایجاد سامانه رهتاب، بازاری با تلاطم مالی بسیار بالا، اما کاملاً غیرشفاف بوده است. به عنوان مثال تا قبل از بارگیری مرغ زنده و کشتار در کشتارگاه اطلاعاتی دقیقی در خصوص میزان کشتار مرغ و مرغ آماده توزیع برای روزهای آینده در دسترس نبود. در این شرایط همواره با مشکلاتی نظیر کمبود بار یا مازاد بار روبه‌رو بوده‌ایم. یکی از مزایای تشکیل سامانه و سیستم در این بازار واکاوی داده‌ها، تجزیه و تحیل و سپس ارائه اطلاعات و آمار با دقت بالای 80% به استفاده‌کنندگان از این اطلاعات شامل مرغداران، کشتارگاه، توزیع‌کنندگان، مغازه‌داران، مدیران سازمان جهاد کشاورزی، مدیران وزارت صمت، مدیران دامپزشکی و مدیران نهادهای مربوطه است.
یکی دیگر از مزایای استفاده از سیستم و سامانه در بازار مرغ، می‌توان به کاهش و از بین رفتن اقتصاد واسطه‌گری اشاره کرد. نکته بسیار کلیدی درباره «سامانه رهتاب» ورود این سامانه به اکثریت سطوح معادلات مرغ گوشتی می‌باشد.
نقطه قوت سامانه رهتاب در مقایسه با سایر ابزارها، پیوستگی این سامانه در سطوح مختلف مرغ گوشتی، نظیر مرغدار، حمل‌و‌نقل مرغ گوشت زنده و کشتار، کشتارگاه، قطعه‌بندی و توزیع‌کننده، مغازه‌دار، مصرف‌کننده نهایی و در پایان شامل زنجیره‌های تامین مرغ گوشت استان اصفهان است. اما لازم‌به‌ذکر است که این سامانه هنوز در حوزه تامین جوجه یک روزه به‌طور جدی وارد نشده‌است.
1-4 چرا پیوستگی در سامانه‌سپاری و سیستم‌سازی حائز اهمیت است؟
زیرا در صورتی که سامانه‌ای نتواند وارد سطوح مختلف مرغ شود، مشکل بسیار مهم زیر پیش می‌آید.
طبق این نمودار، ورود سامانه رهتاب به بخش‌های مختلف بازار مرغ گوشتی سبب خروج همزمان دلالان از این بازار شده است. از نقاط قوت این سامانه ورود به سطوح مختلف می‌باشد که پیوستگی قابل‌قبولی نیز دارد. در صورتی که اگر این سامانه به صورت کامل به سطوح مختلف وارد نشده بود، سبب آن می‌شد که واسطه‌ها به بخش‌هایی ورود کنند که سامانه در آن حضور ندارد؛ خوشبختانه سامانه رهتاب به صورت پیوسته وارد سطوح مختلف معامالات بازار مرغ شده و زمینه سودجویی دلالان را برچیده است.
2-4 اتفاق بسیار مهم و جالب در صنعت مرغ گوشت اصفهان
با قوی‌تر شدن سامانه و فعالیت مویرگی و همچنین کوتاه شدن دست واسطه‌ها اتفاق نادر در این صنعت در استان اصفهان رخ داد؛ واسطه‌ها برای ادامه فعالیت خود وادار به ورود رسمی به این بازار، زیر نظر سامانه شدند. با خروج واسطه‌ها، آن‌ها ناچار به ورود به کارگاه‌های قطعه‌بندی، مغازه‌های مرغ‌فروشی و یا اجاره و خرید مرغداری و تولید مرغ شدند؛ بدین ترتیب واسطه‌ها به کسب‌و‌کارهایی رسمی و قانونی در صنعت مرغ گوشتی تبدیل شدند.
3-4 مشکلات مالی در صنعت مرغ گوشت
در بازار مرغ گوشتی، به علت استفاده از حواله و قبض باسکول در واحد‌های پرورش مرغ و استفاده از حواله و فاکتور‌های غیر رسمی و بدون نظارت در مغازه‌های مرغ‌فروشی و رستوران‌ها، همواره زمینه بسیار مناسبی برای افراد سود جو و کلاهبرداران مهیا بوده‌است. به علت استفاده از حواله، قبض، فاکتور غیر رسمی و از این قبیل موارد در بازار مرغ گوشتی و فرسایشی بودن نقد کردن مبلغ فروش به این گونه معاملات، همواره شاهد کلاهبرداریهای بسیار زیادی از مغازه‌دار تا کشتارگاه و مرغدار بوده‌ایم. پس از راه‌اندازی سامانه و سازماندهی معاملات و دریافت ضمانت از کشتارگاه‌ها و سایر عوامل موثر و ایجاد تعهد مالی، اعتبارسنجی و قوانین بسیار سختگیرانه شاهد کاهش تخلفات در این صنعت در استان اصفهان بوده‌ایم.
به جرئت می‌توان گفت در زمینه تعهدات مالی، صنعت مرغ اصفهان با اختلاف بسیار فاحش با سایر استان‌ها قرار دارد. سیستم کنترل مالی در سامانه رهتاب، یکی از نقاط قوت این سامانه می‌باشد که خود می‌توانست یک سامانه بسیار قدرتمند و جداگانه باشد که رهتاب توانست با استفاده از روش‌های نوین این سیستم را همراه با سامانه خود پیاده‌سازی کند.
در کلیه سیستم‌های اقتصادی، بخش‌های مالی به عنوان قلب تپنده آن سیستم محسوب می‌شوند. سامانه رهتاب توانست با سیستم کنترل مالی مدرن و قوی خود، معاملات مالی بین بیش از 4 هزار شخص حقیقی و حقوقی فعال در صنعت مرغ و گوشت استان اصفهان را با خیالی آسوده و بدون استرس به ثمر برساند. همین عامل سبب شد فعالان این صنعت با کمترین نگرانی در خصوص وصول مطالبات خود، تمرکز خود را روی فعالیت خود بهبود تولیدات، محصولات و کسب و کار خود بگذارند. بحث مالی و اقتصادی سامانه رهتاب خود موضوعی تخصصی می‌باشد که در این مقاله به صورت مختصر به آن اشاره شد.
به عنوان جمع‌بندی، با راه‌اندازی سامانه رهتاب در استان اصفهان، در وهله اول شامل کوتاه شدن دست واسطه‌ها از بازار مرغ استان اصفهان بودیم و در وهله دوم باعث بازگشت آرامش به قلب زنجیره تامین مرغ گوشتی، یعنی مباحث مالی و اقتصادی و وصول مطالبات شد.
همانطور که در شروع مقاله از اصطلاح «from factory to consumer» یا «تولید به مصرف» استفاده کردیم، لازم است در پایان مقاله نیز به این مورد اشاره کنیم. سامانه رهتاب تشکیل شده از دو بخش «کنترل بازار از تولید به مصرف» و «کنترل جریان داده» بوده که اکنون به عنوان تخصصی‌ترین سامانه در صنعت مرغ گوشتی جهت بهبود عملکرد کلیه فعالین در این صنعت اعم از دولتی یا خصوصی فعالیت می‌کند.
